سرآغاز: پس از عملکرد منفی جمهوری اسلامی در تحقق آرمانهای دینی و پدیدآوردن دین سیاه و ظهور پیآمدهای منفی متعدد، حمله به دین به کالای رایج و پرطرفدار زمانه بدل شده است و در حال تبدیل شدن به یک مد فکری است. من فکر میکنم امروزه حمله کردن به دین آسانترین کارها است. اما نقد اصولی دین کار آسانی نیست. من نقدهای دین را دنبال میکنم و با علاقه میخوانم و به ناقدان دین احترام میگذارم و سپاسگزار کوششهایشان هستم. با این همه، فکر میکنم نقدهای متفکران ایرانی به دین عمدتا و نه در همهی موارد، سطحیاند و بر پایههای استواری قرار نگرفتهاند. اقبالی که امروزه بدانها میشود نه از استواری آنها که از مدشدن حمله به دین در زمانهی ما و پس از عملکرد منفی جمهوری اسلامی است. پس من در برخی از تلاشهایم کوشیدهام به برخی از مناقشهآمیزترین این نقدها پاسخ دهم. بهعلاوه من دیندارم و تا زمانی که در دین عناصر والا و ارزشمندی بیابم که به کار رشد و رهایی انسان بیاید، می کوشم از آن دفاع کنم و مدافع ترویج حضور اجتماعی دین باشم. نوشتن مقالات «خشونت علیه دین»، «خدای رهاییبخش»، «جنگ با کدام خدا؟» با همین هدف صورت گرفته است.
در باب مدخلیت اجتماعی-تاریخی خدا
دوستان عزیز لطف کردهاند و لینک پاسخ آقای اکبر گنجی به بنده را گذاشتهاند. از لطفتان تشکر میکنم و محض اطلاع به عرض میرسانم که من مقالهای را با نام «خدای رهاییبخش» در سایت جنبش راه سبز (جرس) منتشر کردم. بعد از این مقاله، بحث ر ا با انتشار مقالهای دیگر تحت عنوان «جنگ با کدام خدا؟» در جرس پیگیری کردم و در طی آن آرای اکبر گنجی و دکتر محمدرضا نیکفر را در باب خدای اسلام نقد کردم. مقالهی گنجی تحت عنوان «خدای نقشهکش و هندسهساز» در رادیو زمانه http://www.radiozamaneh.com/idea/2010/02/post_657.html
و نیز در نیلگون منتشر شده است (http://nilgoon.org/articles/Article_0001_Ganji.html). مقالهی محمدرضا نیکفر نیز تحت عنوان «الاهیات شکنجه» را نیز میتوانید در اینجا بیابید (http://zamaaneh.com/nikfar/2009/09/post_125.html). و باز گفتوگویی در باب آن را در اینجا بخوانید (http://zamaaneh.com/nikfar/2010/01/post_130.html).
ضمنا افراد مختلفی این مقاله را نقد کردهاند که برخی از آنان عبارتند از: دکتر محسن کدیور، دکتر احمد صدری، دکتر حمید دباشی، امید مهرگان و برخی افراد دیگر. دکتر محمد برقعی نیز مروری بر این بحث داشتهاند و برخی از این مقالات را در پایان نوشتهی های خود آوردهاند. عنوان مقالهی ایشان «جدال فکری چهار متفکر در مورد دین» است که در اینجا میتوانید ببینید (http://204.93.154.209/index.php/2010-01-09-16-06-34/1475-1389-05-31-17-56-10.html).
نقدهای متعدد دیگر در وبلاگ های مختلف من جمله وبلاگ ملکوت که صاحب آن آقای داریوش محمدپور هستند و وبلاگی جالب و غنی است، در باب نوشتههای نیکفر از جمله همین مقالهی ایشان یعنی «الاهیات شکنجه» هست. مقالهی دیگر نیکفر تحت عنوان «خشونت دینی و خشونت سکولار» نیز به این بحث مرتبط است که من هم تحت عنوان «خشونت علیه دین» نقدی بدان نوشتهام. افراد دیگری هم این مقالهشان را نقد کردهاند.
در مقالهی «جنگ با کدام خدا؟» من آرای اکبر گنجی و نیکفر را نقد کردهام و حالا گنجی در گویا نیوز بدان پاسخ داده است. هماکنون جرس نیز آن را منتشر کرده است. به نظر من همهی اینها باید با هم خوانده شود. امیدوارم فرد باذوق و باحوصلهای پیدا شود و همهی این نوشتهها را حتا نوشتههای کوتاه وبلاگها را کنار هم جمع کند و فهرستی بدان بنویسد و ویرایش کند و به شکل یک کتاب مجازی خوب و خواندنی درآورد و در دنیای اینترنت منتشر کند تا همهی ما بتوانیم از آن استفاده کنیم.
اما در باب پاسخی که گنجی به مقالهی من «جنگ با کدام خدا؟» داده است، اکنون فقط به این اشاره بسنده میکنم که به نظر من گنجی باز هم شتاب کرده است و سخنان پیشین خویش را بدون ورود نظری قابل دفاع به بحث تکرار کرده است. او از اینکه من نوشتههایش را فاقد تأمل و تدقیق کافی دانستهام رنجیده شده است. اما به نظر من شتابزدهگی وی از همین پاسخ پیدا است. او حتا از فرط شتاب نام مرا از حسن به حسین تبدیل کرده و مصغر ساخته است (در نسخهی گویا نگاه کنید. در نسخهی جرس اصلاح شده است). من در نقد گنجی خواهم کوشید از پرداختن مجدد به این امور کمابیش پرهیز کنم تا بحث و گفتوگویمان شخصی و فردی نشود. اما در نوشتن چنین نقدی شتاب نخواهم کرد زیرا همانطور که در پایان مقالهی «جنگ با کدام خدا؟» گفتم، اول باید در باب خدای قرآن بنویسم و شخصیت خدای قرآن را توضیح بدهم. پس در روزهای آتی بر سر مضمون «الله خدای ناس،نه خدای عدهای خاص» کار خواهم کرد و پس از آن و در ذیل آن یا در مقالهای مستقل به پاسخ گنجی پاسخ خواهم داد. این توضیحات را دادم تا مخاطبان زیر سقف آسمان بدانند که در افق نزدیک چه خبر است. در ضمن این مقالات را پس از اتمام بحث «وقتی که جامعهشناس محافظهکار حکومتی از دین سخن میگوید» در زیر سقف آسمان عرضه خواهم کرد.
سلام.
دکتر جان عزیز ما با پیدا کردن وبلاگ آقای فراستخواه حقیقتا خیلی خوشحال شدم چرا که به مباحث ایشان علاقمندم وپیگیر. شاید برای شما هم جالب باشه آدرسشو میذارم (البته اگر خبر نداشته باشید)http://farasatkhah.blogsky.com/
همچنان مشتاق دیدار(تیر ماه دوبار اومدم دانشگاه توفیق دیدار میسر نشد)
گربی تو یک دو روز صبورم عجب مدار
چون شاخ نو بریده ندارم خبر هنوز(کلیم کاشانی)
سلام! بسیار ممنونام و حتما از وبلاگ استاد ارجمند دکتر فراستخواه دیدار و استفاده خواهم کرد. در ایام جوانی از نوشته های ایشان بسیار بهره بردهام و هماکنون نیز افتخار آشنایی و دوستی با ایشان را دارم. متأسفام که زحمت کشیدید و لطف کردید و من حضور نداشتم. حتما تمهیدی مناسب برای دیدارتان خواهم داد. ارادتمند!