اعلام یک روی‌داد فرهنگی: اتمام مقابله‌ی کتاب درآمدی بر جامعه‌شناسی دین
بعد از حدود یک سال و اندی تلاش موفق شدم (در 22 بهمن 1392) مقابله و ویرایش فنی کتاب بسیار مهم درآمدی بر جامعه‌شناسی دین: چشم‌اندازهای کلاسیک و معاصر (2006) نوشته‌ی اینگر فرزه و پل رپستاد را به‌پایان برسانم. ترجمه‌ی این کتاب را دوست گرامی‌ام روحانی ارج‌مند جناب آقای مجید جعفریان طلبه‌ی محقّق و دانش‌جوی کوشای رشته‌ی دین‌پژوهی در مقطع دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب قم در طی دو سال انجام داده است و قرار است این کتاب ارزش‌مند توسط دانشگاه ادیان و مذاهب منتشر شود.
با توجه به تجربه‌هایی که در ترجمه داشته‌ام، اگر نگویم که مقابله سخت‌تر از ترجمه است دست‌کم کاری به‌همان اندازه دشوار است زیرا در کار ترجمه شما فقط دو وظیفه دارید: 1) محتوای کتاب و مقصود نویسنده یا نویسنده‌گان را درک کنید و 2) متن را به‌نحوی امانت‌دارانه و قابل فهم ترجمه کنید که مخاطبان متن ترجمه شده، مقصود نویسنده یا نویسنده‌گان را دریابند. اما در مقابله، شما وظیفه‌ی سومی هم دارید و آن بازنگاری متن ترجمه شده از ره‌گذر تطبیق متن ترجمه شده و متن اصلی و کشف ایرادهای راه‌یافته به ترجمه است.
من غیر از دریافت مالی که به‌واقع در این مورد در مقایسه با کار انجام شده واقعاً ناچیز است، به دو دلیل این وظیفه‌ی دشوار را
پذیرفته‌ام: یکی ادای حقّ دوستی با مترجم محترمی که به من بسیار لطف دارند و همواره از محبت‌شان برخوردار شده‌ام، و دیگری محتوای بسیار خواندنی و ارزش‌مند کتاب که در مقایسه با دیگر کتب مشابه در حوزه‌ی جامعه‌شناسی دین کم‌نظیر است.
باری، من در دو نوبت این ترجمه را تصحیح کرده‌ام: بار نخست مقابله‌ی سطر به سطر و تصحیح ایرادهای ترجمه و بار دوم وارسی مجدّد کل متن، ویرایش ادبی، و تصحیح اغلاط و نارسایی‌های برجای مانده از کار مرحله‌ی اول. با این‌حال، تعیین تکلیف در باب امور مربوط به رسم‌الخط برعهده‌ی بنده نبوده است. من هم‌چنین پانوشت‌هایی را برای توضیح برخی نکات افزوده‌ام و به‌شیوه‌ی آثاری که خود ترجمه کرده‌ام اصل بسیاری از واژه‌ها، عبارات، و در برخی موارد جملات را در پانوشت کتاب ثبت و ضبط کرده‌ام تا مورد استفاده مخاطبان قرار گیرد و نیز امکان کشف خطاهای ما برای مخاطبان فراهم گردد. هم‌چنین امیدوار ام این واژه‌ها برای استفاده‌ی بیش‌تر مخاطبان، توسط مترجم محترم به‌صورت واژه‌نامه در انتهای کتاب و در یک‌جا جمع‌آوری شود و در دست‌رس قرار گیرد. در واقع، کوشش مضاعفی برای ترجمه‌ی این کتاب انجام گرفته است.
همین‌جا به آقای مجید جعفریان بابت انتخاب بسیار خوب‌شان و استمرارشان در ترجمه‌ی این کتاب تبریک می‌گویم و صبر طولانی‌شان را در انجام گرفتن و به‌پایان رسیدن کار مقابله ارج می‌نهم. هم‌راهی و پی‌گیری مداوم کار از سوی ایشان به من انگیزه‌ی مضاعفی برای انجام کار مقابله داده است. آرزو می‌کنم انتشار نخستین کار ایشان، سرآغازی برای فعالیت‌های بیش‌تر برای تولید و عرضه‌ی آثاری بس ارزش‌مندتر و تأثیرگذارتر توسط ایشان باشد. در واقع، این کتاب با همت والای ایشان ترجمه شده است و حضور دانش‌پژوهان کوشایی چون ایشان می‌تواند آینده‌‌ای پربار و پرثمر را برای حوزه‌ی مطالعاتی دین‌پژوهی در کشور نوید دهد.
کتاب درآمدی بر جامعه‌شناسی دین: چشم‌اندازهای کلاسیک و معاصر از نظر کیفیت و محتوا قابل مقایسه با دیگر کتب ترجمه‌ای جامعه‌شناسی دین منتشر شده در ایران نیست. به‌عنوان مثال، کتاب جامعه‌شناسی دین فیل ذاکرمن ترجمه‌ی آقای خشایار دیهیمی با آن‌که کتاب بسیار خوبی است و ترجمه‌ی خوبی دارد، اما بسیار مقدّماتی است و بیش‌تر به‌کار آشنایی با جامعه‌شناسی دین می‌آید و نظریه‌های جامعه‌شناسی دین و بسیاری از دست‌آوردهای این حوزه را معرفی نمی‌کند. جامعه‌شناسی ادیان (1377) ژان پل ویلم ترجمه‌ی دکتر عبدالرحیم گواهی به‌رغم این‌که کتاب خوبی است و مطالب خواندنی‌ای دارد، فاقد بسیاری از مباحث و نظریه‌های جدید در این حوزه است. جامعه‌شناسی دین (1380) یواخیم واخ ترجمه‌ی دکتر جمشید آزادگان نیز کتابی قدیمی است و با آن‌که حاوی مطالب با ارزشی است، انبوه آرای تولید شده در شصت هفتاد سال اخیر را پوشش نداده است. کتاب واخ ظاهراً در اواخر نیمه‌ی اول قرن بیستم منتشر شده است.
کتاب جامعه‌شناسی دین (1377) ملکلم همیلتون ترجمه‌ی آقای محسن ثلاثی نیز با آن‌که ترجمه‌ی روانی دارد، اما بسیاری از مباحث آن قرن نوزدهمی است و بسیاری از مباحثات جدید حوزه‌ی تخصصی جامعه‌شناسی دین را منعکس نمی‌کند. به‌علاوه، کتاب همیلتون ترجمه‌ای تخصّصی ندارد و در پاره‌ای موارد اشتباهات فاحشی بدان راه یافته است. در کتاب همیلتون آرای متفکران قرن نوزدهمی و اوایل قرن بیستمی و پی‌روان‌شان غلبه دارد: متفکرانی نظیر کنت، اسپنسر، تایلر، فریزر، مالینوفسکی، ردکیلف براون، کارل مارکس، مارت، فروید، یونگ، ماکس وبر، امیل دورکیم. لذا در واقع، می‌توان گفت که محتوای اصلی کتاب همیلتون متأثر از متفکران قرن نوزدهمی است؛ زیرا همان‌طور که گفته شد، کتاب جامعه‌شناسی دین همیلتون عمدتاً اختصاص به شرح، توسعه، و نقد آرای متفکران قرن نوزدهمی (اعم از مردم‌شناسان، جامعه‌شناسان، و روان‌شناسان) دارد. البته در کتاب همیلتون آرای برخی دین‌پژوهان قرن بیستمی نیز مورد بحث قرار گرفته است، افرادی نظیر: سوانسون، اسپیرو، رادنی استارک، بنبریج، هورتون، اسکوروپسکی، کوهن، داگلس، ویکتور ترنر، کلیفورد گیرتس، پیتر برگر، توماس لاکمن، و برخی دیگر که همه‌گی قابل استفاده است. اما کتاب همیلتون هیچ شرحی از آرای برخی دین‌پژوهان قرن نوزدهمی نظیر زیمل و بسیاری از متفکران قرن بیستمی نظیر پارسونز، هابرماس، لومان، گافمن، بوردیو، گیدنز، باومن ارائه نکرده است. کتاب فِرزه و رپستاد این خلأ را پوشش می‌دهد. هم‌چنین بسیاری از موضوعات و نظریه‌های جدید که در کتاب جامعه‌شناسی دین فرزه و رپستاد مورد بحث قرار گرفته است، به‌کلی در آثار مشابه موجود مغفول مانده است؛ موضوعاتی نظیر مدرنیته، پسامدرنیته، و جهانی‌شدن؛ دین در حوزه‌ی عمومی؛ دین‌داری فردی؛ دین‌داری عامیانه؛ دین، وفاق، و تضاد؛ قومیت و دین؛ دین و جنسیت؛ و نسبت جامعه‌شناسی با ایمان و الاهیات.
ویژه‌گی ممتاز این کتاب آشنایی نسبی نویسنده‌گان آن با فرهنگ اسلامی و بحث از برخی مضامین و موضوعات اسلامی و نیز به‌میان آوردن برخی نگرش‌های مسلمانان در نقد مضامین، روی‌کردها، و تفکرات غربی است. دیگر ویژه‌گی بسیار مهم این کتاب این است که با عرضه‌ی نگاهی انتقادی به جامعه‌شناسی دین –به‌ویژه در ابتدا و انتهای کتاب- خواننده را به فاصله‌گیری از اندیشه‌ی جامعه‌شناختی در باب دین و از بیرون نظر کردن در آن سوق می‌دهد. ذکر دست‌آوردهای جامعه‌شناسان و به‌طور کلی دین‌پژوهان در جای‌جای این کتاب آن را بسیار غنی ساخته است.
یکی دیگر از ویژه‌گی‌های مثبت این کتاب معرّفی آرا و آثار
جامعه‌شناسان دین اروپای شمالی است؛ جامعه‌شناسانی که در ایران شناخته شده نیستند. به‌خاطر این‌که در ایران بیش‌تر آثار جامعه‌شناسان فرانسوی‌زبان، انگلیسی‌زبان، و در موارد نادرتری آلمانی زبان به فارسی ترجمه می‌شود، ما اغلب جامعه‌شناسان انگلیسی، آمریکایی، فرانسوی، و آلمانی را می‌شناسیم و دیگر جامعه‌شناسان دنیا متأسفانه برای ما ناشناخته باقی می‌‌مانند. نویسنده‌گان این کتاب چون به اروپای شمالی (نروژ) تعلق دارند، در اثرشان برخی آرا و آثار جامعه‌شناسان این خطه از اروپا را نیز مورد بحث قرار داده یا بدان‌ها ارجاع داده‌اند.
به‌راستی، انتشار این اثر علاوه بر آثار خیری که إن شاء الله به‌هم‌راه خواهد داشت، نشان‌دهنده‌ی هم‌کاری فردی حوزوی و فردی دانش‌گاهی در حوزه‌ی جامعه‌شناسی دین است. به‌لحاظ نمادین، این اتفاق مبارکی برای رشته‌ی ما است و شاید بتوان چنین رخ‌دادی را هم‌چون نمادی امید‌بخش و دل‌گرم‌کننده برای فردای این رشته‌ی علمی در نظر گرفت. باشد که رشته‌ی جامعه‌شناسی دین بعد از ما بسی بیش‌تر گسترش یابد و منشأ خیر برای جامعه‌ی ما باشد!
مشخصات دقیق کتاب مورد بحث چنین است:
Furseth, Inger and Repstad, Pal (2006) An Introduction to the Sociology of Religion: Classical and Contemporary
Perspectives.Ashgate.
زیر سقف آسمان 
بیان دیدگاه